Chụp X-quang răng có những loại nào? Toàn cảnh, cận chóp, CT Cone Beam 3D

Cố vấn chuyên môn: Bác sĩ CKI – Phạm Nguyễn

- Nguyên Phó Trưởng khoa Phẫu thuật Hàm mặt - BV Răng Hàm Mặt TPHCM.
- Giấy phép hành nghề số 004447/HCM - CCHN

Đặt lịch hẹn Xem hồ sơ

Bạn đang băn khoăn chụp X-quang răng có những loại nào và nên chọn loại nào phù hợp? Trong nha khoa, có nhiều kỹ thuật như X-quang toàn cảnh (Panorex), X-quang cận chóp (Periapical), X-quang cắn cánh (Bitewing), X-quang sọ nghiêng (Cephalometric) và CT Cone Beam 3D. Các phương pháp này giúp chẩn đoán sâu răng, kiểm tra xương hàm, đánh giá răng khôn, lập kế hoạch niềng răng hay trồng răng implant. Với công nghệ X-quang kỹ thuật số, liều tia X thấp, an toàn cho cả trẻ em, phụ nữ mang thai, chi phí từ 150.000 – 600.000đ tại Nha khoa Tâm Đức Smile.

1. Chụp X-quang quanh chóp (Periapical)

1.1 Khái niệm và cơ chế hoạt động

Chụp X-quang quanh chóp (Periapical X-ray) là kỹ thuật hình ảnh nha khoa sử dụng tia X liều thấp để ghi lại chi tiết toàn bộ răng từ thân răng đến chóp răng cùng với phần xương ổ răng bao quanh. Cơ chế hoạt động dựa trên nguyên tắc tia X xuyên qua mô cứng và mô mềm, tạo ra hình ảnh khác nhau tùy vào mật độ vật chất. Nhờ vậy, bác sĩ có thể quan sát rõ cấu trúc chân răng, ống tủy, xương hàm và các vùng tổn thương tiềm ẩn.

Kỹ thuật này thường sử dụng trong nội nha (điều trị tủy răng) hoặc khi cần kiểm tra chi tiết một số răng nghi ngờ. Thiết bị chụp hiện đại có thể giảm thiểu liều tia, đảm bảo an toàn cho bệnh nhân.

1.2 Tác dụng: phát hiện viêm chân răng, tổn thương quanh chóp

Một trong những công dụng quan trọng nhất của X-quang quanh chóp là chẩn đoán viêm quanh chóp – tình trạng nhiễm trùng ở vùng chóp răng do vi khuẩn từ ống tủy lan ra ngoài. Ngoài ra, phim này còn giúp:

• Phát hiện nhiễm trùng chân răng, u nang hoặc áp-xe.
• Xác định tổn thương xương ổ răng quanh chân răng.
• Đánh giá tình trạng ống tủy trước và sau khi điều trị.
• Kiểm tra chất lượng trám bít ống tủy có kín khít hay không.

Nhờ độ chi tiết cao, Periapical là công cụ hỗ trợ đắc lực cho bác sĩ trong điều trị các bệnh lý phức tạp.

1.3 Khi nào nên chụp phim quanh chóp?

Bệnh nhân sẽ được chỉ định chụp X-quang quanh chóp trong các trường hợp sau:

• Đau nhức răng, nghi ngờ viêm tủy, viêm quanh chóp.
• Răng có dấu hiệu lung lay bất thường không rõ nguyên nhân.
• Cần đánh giá tình trạng nhiễm trùng hoặc tổn thương xương ổ răng.
• Trước và sau khi thực hiện điều trị nội nha (chữa tủy).
• Theo dõi sự lành thương sau điều trị hoặc sau khi nhổ răng.

Đặc biệt, trong những ca cắm Implant đơn lẻ, bác sĩ có thể sử dụng phim quanh chóp để kiểm tra chi tiết vị trí đặt trụ.

1.4 Lợi ích so với các loại X-quang khác

So với chụp X-quang toàn cảnh (Panoramic) hay CT Cone Beam 3D, Periapical mang đến những lợi ích riêng:

• Hình ảnh chi tiết hơn ở một răng hoặc nhóm răng nhỏ.
• Chi phí thấp, phù hợp kiểm tra lặp lại nhiều lần.
• Liều tia X thấp, an toàn hơn cho bệnh nhân cần chụp nhiều lần.
• Phù hợp trong điều trị tủy răng hoặc nhiễm trùng quanh chóp.

Tuy nhiên, nhược điểm là phạm vi quan sát hạn chế, không bao quát được toàn bộ cấu trúc hàm.

2. Chụp X-quang toàn cảnh (Panoramic)

2.1 Giới thiệu phim toàn cảnh răng

Chụp X-quang toàn cảnh (Panoramic X-ray) là kỹ thuật sử dụng máy quét tia X đặc biệt để ghi lại toàn bộ răng, xương hàm, xoang hàm và khớp thái dương hàm chỉ trong một lần chụp. Đây là phương pháp phổ biến nhất hiện nay trong nha khoa tổng quát và chuyên sâu.

Kỹ thuật này giúp bác sĩ quan sát tổng thể cấu trúc răng miệng, từ đó lập kế hoạch điều trị toàn diện. Thời gian chụp nhanh (chỉ khoảng 15 – 20 giây) và liều tia thấp, phù hợp cho nhiều đối tượng bệnh nhân.

2.2 Ưu điểm: bao quát toàn bộ hàm răng, xương hàm, khớp thái dương hàm

So với X-quang quanh chóp, Panoramic có ưu điểm nổi bật là hình ảnh bao quát:

• Toàn bộ hai hàm răng trên và dưới.
• Xương hàm, xoang hàm, khớp thái dương hàm.
• Các răng mọc ngầm, răng khôn chưa mọc.
• Phát hiện các bất thường bẩm sinh hoặc khối u.

Với hình ảnh toàn cảnh, bác sĩ dễ dàng đánh giá sự cân đối, vị trí răng và cấu trúc xương, hỗ trợ chẩn đoán chính xác.

2.3 Ứng dụng: nhổ răng khôn, trồng răng Implant, niềng răng

Phim toàn cảnh thường được chỉ định trong nhiều trường hợp:

• Nhổ răng khôn: xác định vị trí răng khôn, mối liên hệ với dây thần kinh hàm dưới.
• Trồng răng Implant: đánh giá mật độ xương, chiều cao xương hàm.
• Niềng răng (chỉnh nha): kiểm tra toàn bộ khớp cắn, vị trí răng và xương hàm.
• Khám tổng quát nha khoa: phát hiện sâu răng, nha chu, bệnh lý xương hàm.

Đây là loại phim cơ bản, gần như bắt buộc trong nhiều quy trình điều trị nha khoa hiện đại.

2.4 Hạn chế so với CT Cone Beam 3D

Mặc dù Panoramic có nhiều ưu điểm, nhưng so với CT Cone Beam 3D, nó vẫn tồn tại hạn chế:

• Chỉ cho hình ảnh 2D, không thể hiện chi tiết theo chiều sâu.
• Độ phân giải thấp hơn, khó phát hiện tổn thương nhỏ.
• Không phù hợp khi cần lập kế hoạch cấy ghép Implant phức tạp.

Vì vậy, trong những ca yêu cầu độ chính xác cao như All-on-4, All-on-6, bác sĩ thường chỉ định CT Cone Beam 3D thay vì chỉ dựa vào phim toàn cảnh.

3. Chụp X-quang cánh cắn (Bite-wing)

3.1. Đặc điểm và cách chụp

Chụp X-quang cánh cắn (Bite-wing) là kỹ thuật X-quang nha khoa chuyên dụng, giúp hiển thị rõ vùng răng hàm nhỏ, kẽ răng và xương ổ răng. Đặc điểm nổi bật là sử dụng phim X-quang nha khoa nhỏ đặt trong miệng, bệnh nhân cắn nhẹ để giữ phim ở vị trí chuẩn. Nhờ vậy, hình ảnh thu được chính xác và ít bị sai lệch.

Quy trình thực hiện:

• Bác sĩ đặt tấm phim X-quang (entity) ở vùng răng cần khảo sát.
• Người bệnh cắn nhẹ để cố định (attribute: tư thế).
• Máy phát tia X liều thấp (value: an toàn) chiếu qua vùng răng và ghi nhận hình ảnh.

3.2. Phát hiện sâu răng kẽ, đánh giá tình trạng xương ổ răng

Một trong những ứng dụng quan trọng của X-quang cánh cắn là phát hiện:

• Sâu răng kẽ ở những vị trí mà mắt thường khó nhìn thấy.
• Tình trạng xương ổ răng trong các ca bệnh nha chu, giúp bác sĩ đánh giá mức độ tiêu xương.

Điều này hỗ trợ chẩn đoán sớm và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp, đặc biệt ở bệnh nhân có nguy cơ mất răng.

3.3. Ứng dụng trong nha khoa tổng quát

• Theo dõi tiến triển của bệnh sâu răng.
• Đánh giá hiệu quả điều trị nha chu.
• Kiểm tra cầu răng, mão răng, hàn trám có bị hở hay không.
• Được áp dụng phổ biến trong các phòng khám để kiểm tra định kỳ.

4. Chụp CT Cone Beam (3D)

4.1. Khái niệm và nguyên lý

Chụp CT Cone Beam 3D là công nghệ hiện đại sử dụng tia X dạng hình nón (Cone Beam) kết hợp với hệ thống cảm biến kỹ thuật số. Hình ảnh thu được tái tạo thành khối 3 chiều (EAV: hình ảnh 3D chi tiết), cho phép quan sát toàn diện cấu trúc răng, xương hàm và mô mềm.

Nguyên lý: máy quét quay quanh đầu bệnh nhân, chụp nhiều lớp cắt mỏng. Sau đó phần mềm dựng lại hình ảnh 3D, giúp bác sĩ có dữ liệu chính xác phục vụ chẩn đoán và điều trị.

4.2. Hình ảnh 3D chi tiết, chính xác cao

• Hiển thị rõ chiều cao, mật độ và thể tích xương hàm.
• Đánh giá chính xác vị trí dây thần kinh, xoang hàm, mạch máu.
• Giúp bác sĩ lập kế hoạch điều trị Implant và phẫu thuật an toàn – hạn chế rủi ro.

4.3. Ứng dụng: cấy ghép Implant, phẫu thuật xương hàm, chỉnh nha

• Cấy ghép Implant: xác định chiều cao xương, độ dày nướu, vị trí đặt trụ.
• Phẫu thuật hàm mặt: hỗ trợ lập kế hoạch ghép xương, chỉnh hình.
• Chỉnh nha: phân tích cấu trúc răng và xương, lập kế hoạch niềng răng.
• Khám tổng quát: phát hiện nang, u hoặc bệnh lý xương hàm.

4.4. So sánh chi phí và hiệu quả với Panoramic

• Chi phí: CT Cone Beam thường từ 800.000 – 1.500.000 VNĐ, cao hơn so với Panoramic (200.000 – 500.000 VNĐ).
• Hiệu quả: Cone Beam cung cấp hình ảnh 3D chi tiết, trong khi Panoramic chỉ là ảnh 2D toàn cảnh.
• Ứng dụng: Panoramic thích hợp kiểm tra tổng quát, còn Cone Beam dùng cho các ca phức tạp cần độ chính xác cao.

5. Chụp X-quang cắn (Bite-wing – tương tự cánh cắn)

5.1. Điểm giống và khác với chụp cánh cắn

• Giống nhau: Đều sử dụng phim X-quang nhỏ đặt trong miệng, bệnh nhân cắn để cố định.
• Khác nhau:
  • Cánh cắn thường dùng cho răng hàm nhỏ và vùng kẽ răng.
  • X-quang cắn cho hình ảnh rộng hơn, bao quát cả hàm trên và hàm dưới trong tư thế cắn.

5.2. Tình huống bác sĩ chỉ định

• Khi cần kiểm tra khớp cắn giữa hàm trên và dưới.
• Đánh giá tình trạng răng hàm trước và sau điều trị chỉnh nha.
• Phát hiện lệch khớp, sai khớp cắn.

5.3. Giá dịch vụ và lưu ý an toàn

• Giá chụp X-quang cắn: dao động 150.000 – 300.000 VNĐ/lần.
• Lưu ý an toàn:
  • Tia X sử dụng liều thấp, an toàn cho bệnh nhân.
  • Trẻ em, phụ nữ mang thai cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi chụp.

Các phòng khám hiện đại đều trang bị áo chì bảo hộ, giảm tối đa tác động của tia X.

Với hơn 17 năm kinh nghiệm cùng mạng lưới hơn 40 chi nhánh trên toàn quốc, Nha khoa Tâm Đức Smile tự hào là điểm đến tin cậy của hàng triệu khách hàng. Sở hữu đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm và công nghệ nha khoa hiện đại, chúng tôi cam kết mang đến giải pháp nha khoa thẩm mỹ an toàn, hiệu quả bền vững và nụ cười khỏe đẹp lâu dài. Hãy liên hệ Hotline 1900.8040 để ĐẶT LỊCH THĂM KHÁM và nhận tư vấn chăm sóc răng miệng toàn diện ngay hôm nay.