Trẻ bị răng mọc lẫy: Dấu hiệu, nguyên nhân và cách xử lý răng vĩnh viễn mọc lệch

Răng mọc lẫy là tình trạng răng vĩnh viễn mọc lệch do răng sữa chưa rụng đúng thời điểm, thường gặp ở trẻ từ 6–12 tuổi, đặc biệt tại vị trí răng cửa hàm dưới và hàm trên. Nếu không can thiệp sớm, tình trạng này có thể gây lệch khớp cắn, chen chúc răng, ảnh hưởng đến thẩm mỹ và khả năng phát âm của trẻ. Các nguyên nhân phổ biến gồm: xương hàm thiếu chỗ, di truyền, và thói quen xấu như đẩy lưỡi, ngậm ti giả. Để xử lý, bác sĩ sẽ chỉ định nhổ răng sữa, kết hợp niềng răng mọc lẫy bằng mắc cài kim loại, niềng tháo lắp, hoặc khay trong iTero 5D – ClinCheck. Tại Nha khoa Tâm Đức Smile, trẻ được thăm khám bằng công nghệ hiện đại như CT Cone Beam 3D, Scan iTero 5D, cam kết minh bạch chi phí, tư vấn 1:1 miễn phí và hỗ trợ trả góp 0%.

1. Răng mọc lẫy là gì?

1.1 Định nghĩa răng mọc lẫy

Răng mọc lẫy là hiện tượng răng vĩnh viễn mọc lệch khỏi vị trí bình thường, thường là do răng sữa chưa rụng đúng thời điểm. Khi răng vĩnh viễn mọc lên nhưng răng sữa vẫn còn tồn tại trong cung hàm, răng vĩnh viễn buộc phải tìm một vị trí mới để trồi lên, dẫn đến răng mọc sai vị trí, chen chúc hoặc chồng chéo lên nhau.

Hiện tượng này khá phổ biến ở trẻ em trong độ tuổi thay răng (từ 6 đến 12 tuổi) và nếu không được xử lý đúng cách có thể gây ra những hậu quả lâu dài về khớp cắn, thẩm mỹ cũng như chức năng nhai.

1.2 Phân biệt răng mọc lẫy và mọc lệch do sai lệch khớp cắn

Nhiều phụ huynh nhầm lẫn giữa răng mọc lẫy và răng mọc lệch do sai lệch khớp cắn. Tuy nhiên, hai tình trạng này hoàn toàn khác nhau:

• Răng mọc lẫy: Là tình trạng răng vĩnh viễn mọc lệch hàng, do răng sữa chưa rụng, khiến răng vĩnh viễn phải mọc chen ra bên ngoài hoặc bên trong cung hàm. Vị trí thường gặp là răng cửa hàm dưới hoặc răng cửa hàm trên.
• Răng mọc lệch do sai khớp cắn: Xảy ra khi hàm trên – hàm dưới không tương thích, làm răng vĩnh viễn mọc lệch hướng để thích nghi với khớp cắn sai. Đây thường là vấn đề di truyền hoặc do ảnh hưởng từ thói quen xấu thời thơ ấu như ngậm tay, đẩy lưỡi.

Hiểu rõ sự khác biệt sẽ giúp bạn lựa chọn phương án xử lý phù hợp, tránh nhầm lẫn trong điều trị.

1.3 Vì sao trẻ dễ bị răng mọc lẫy?

Hiện tượng răng mọc lẫy ở trẻ nhỏ chủ yếu bắt nguồn từ một số nguyên nhân phổ biến như:

• Răng sữa chưa rụng đúng thời điểm: Đây là nguyên nhân hàng đầu. Răng sữa cần rụng để nhường chỗ cho răng vĩnh viễn mọc lên. Nếu răng sữa không rụng hoặc rụng chậm, răng vĩnh viễn vẫn mọc lên và dễ bị lệch khỏi vị trí bình thường.
• Hàm răng thiếu chỗ: Khi cung hàm nhỏ hoặc có quá nhiều răng, răng mới mọc không có đủ không gian, buộc phải mọc lệch ra ngoài hoặc vào trong, gây ra tình trạng răng mọc chồng lên nhau.
• Di truyền: Nếu bố mẹ từng có răng mọc lệch, chen chúc, trẻ cũng có nguy cơ cao gặp tình trạng tương tự.
• Thói quen xấu thời thơ ấu: Các thói quen như ngậm ti giả quá lâu, mút tay, đẩy lưỡi, hoặc thở miệng có thể gây ra sai lệch cung hàm, ảnh hưởng đến hướng mọc của răng vĩnh viễn sau này.
• Chấn thương vùng miệng: Một cú va đập vào răng sữa cũng có thể làm ảnh hưởng đến quá trình tiêu chân răng sữa – khiến răng sữa không rụng đúng lúc, từ đó gây ra răng mọc lẫy.

Răng mọc lẫy là hiện tượng khá phổ biến ở trẻ em, tức là răng vĩnh viễn mọc lệch khỏi vị trí bình thường

2. Dấu hiệu nhận biết răng mọc lẫy ở trẻ

2.1 Răng vĩnh viễn mọc khi răng sữa chưa rụng

Dấu hiệu đầu tiên và dễ nhận biết nhất của răng mọc lẫy là răng vĩnh viễn mọc khi răng sữa chưa rụng. Bạn sẽ thấy trên cung hàm của bé xuất hiện hai hàng răng, trong đó răng sữa còn nguyên vị trí, trong khi răng vĩnh viễn mọc lệch ra phía trong hoặc phía ngoài.

Tình trạng này thường xảy ra ở răng cửa hàm dưới, khi răng vĩnh viễn mọc phía sau răng sữa, tạo thành hai hàng răng giống như “hàm cá mập”. Đây là lý do nhiều cha mẹ khi nhìn thấy liền hoảng hốt, nhưng thực chất đây là tình trạng có thể xử lý đơn giản nếu phát hiện sớm.

2.2 Răng mọc sai vị trí, chồng chéo hoặc chen chúc

Khi răng mọc không đúng chỗ, bạn sẽ thấy các răng chen chúc, lệch hàng, thậm chí răng chồng lên nhau. Điều này không chỉ gây mất thẩm mỹ mà còn ảnh hưởng đến khớp cắn và chức năng ăn nhai.

Răng lệch có thể mọc chếch vào trong, ra ngoài hoặc nghiêng lệch hẳn về một bên. Trong nhiều trường hợp, các răng bị mọc lẫy sẽ đẩy các răng khác lệch theo, khiến toàn bộ hàm mất đi sự cân đối.

Ngoài ra, khi răng chen chúc nhau, việc vệ sinh răng miệng trở nên khó khăn, làm tăng nguy cơ sâu răng, viêm nướu và hôi miệng ở trẻ.

2.3 Thường gặp ở răng cửa hàm dưới hoặc hàm trên

Theo thống kê, tình trạng răng mọc lẫy xảy ra phổ biến nhất ở:

• Răng cửa hàm dưới: Đây là vị trí dễ bị lẫy nhất, vì là nhóm răng mọc vĩnh viễn đầu tiên. Nhiều bé trong giai đoạn 6–7 tuổi bắt đầu mọc răng cửa hàm dưới vĩnh viễn, nhưng răng sữa vẫn chưa rụng, khiến răng mới mọc chếch ra sau.
• Răng cửa hàm trên: Trong giai đoạn 7–9 tuổi, răng cửa hàm trên vĩnh viễn cũng bắt đầu mọc. Nếu cung hàm hẹp, răng vĩnh viễn sẽ mọc lệch lên phía trước hoặc ra ngoài môi, gây mất thẩm mỹ nghiêm trọng.
• Trường hợp ít gặp hơn là răng nanh hàm trên bị mọc lẫy do thiếu chỗ hoặc răng sữa tồn tại quá lâu.

Những dấu hiệu trên là cơ sở để bạn sớm nhận biết tình trạng răng mọc lẫy ở trẻ, từ đó chủ động can thiệp sớm, tránh các biến chứng phức tạp về sau.

Răng mọc lẫy thường gặp ở răng cửa hàm dưới hoặc hàm trên

3. Nguyên nhân khiến răng mọc lẫy

3.1 Răng sữa rụng chậm hoặc không rụng đúng thời điểm

Một trong những nguyên nhân phổ biến khiến răng mọc lẫy là do răng sữa rụng chậm hoặc không rụng đúng lúc. Răng sữa có vai trò như “người giữ chỗ” cho răng vĩnh viễn, giúp định hướng cho răng mới mọc lên đúng vị trí. Khi răng sữa không chịu rụng, răng vĩnh viễn sẽ phải tìm đường khác để trồi lên, thường là lệch sang một bên hoặc mọc sai vị trí.

Bạn có thể dễ dàng nhận ra điều này khi thấy răng vĩnh viễn mọc chồng lên răng sữa, thường xuất hiện ở răng cửa hàm dưới hoặc hàm trên. Nếu không xử lý kịp thời, tình trạng răng mọc lệch hàng, chen chúc sẽ ngày càng nặng hơn, dẫn đến nhiều hệ lụy về sau.

3.2 Xương hàm thiếu chỗ, răng không đủ không gian để mọc

Không chỉ do răng sữa, xương hàm thiếu chỗ cũng là một yếu tố đáng lưu ý. Khi xương hàm nhỏ hẹp, số lượng răng không đổi sẽ khiến không gian dành cho răng vĩnh viễn bị thu hẹp. Kết quả là các răng sẽ phải mọc chen chúc, không đều, gây nên hiện tượng răng mọc lẫy hoặc răng mọc sai vị trí.

Tình trạng này dễ xảy ra ở những bạn nhỏ có khuôn mặt nhỏ, cằm hẹp hoặc do xương hàm phát triển không đồng đều. Trong trường hợp này, giải pháp có thể là nới rộng hàm bằng khí cụ nong hàm, kết hợp theo dõi chặt chẽ quá trình thay răng để can thiệp đúng lúc.

3.3 Yếu tố di truyền từ cha mẹ

Bạn có biết rằng cấu trúc răng và xương hàm có tính di truyền? Nếu cha mẹ từng gặp tình trạng răng mọc lệch, khớp cắn sai, hoặc có hàm nhỏ răng to, thì khả năng cao con cái cũng sẽ gặp vấn đề tương tự.

Di truyền là yếu tố bạn không thể kiểm soát, nhưng có thể chủ động theo dõi và điều chỉnh sớm. Việc cho trẻ đi khám định kỳ từ 6 tuổi – khi bắt đầu mọc răng vĩnh viễn – sẽ giúp phát hiện sớm các dấu hiệu răng mọc sai lệch, từ đó có kế hoạch can thiệp phù hợp.

3.4 Thói quen xấu ảnh hưởng đến hướng mọc răng

Nhiều người nghĩ rằng cắn tay, mút ngón tay, ngậm ti giả, hay đẩy lưỡi chỉ là những thói quen bình thường của trẻ nhỏ. Nhưng thực tế, đây chính là thủ phạm âm thầm khiến răng mọc sai vị trí.

Những thói quen này tạo áp lực lên xương hàm và răng theo một hướng nhất định, làm biến dạng cung hàm, khiến răng cửa bị đẩy ra ngoài, răng vĩnh viễn mọc lệch hướng, hoặc nghiêm trọng hơn là hình thành khớp cắn ngược, cắn hở.

Vì vậy, bạn nên giúp trẻ loại bỏ các thói quen xấu từ sớm. Nếu cần, có thể sử dụng khí cụ hỗ trợ hoặc tư vấn bác sĩ chuyên khoa để có phương án điều chỉnh phù hợp.

Một số thói quen xấu có thể khiến cho răng mọc lẫy

4. Răng mọc lẫy có nguy hiểm không?

4.1 Gây lệch khớp cắn – Hậu quả lâu dài nếu không xử lý

Một trong những hậu quả nghiêm trọng nhất của răng mọc lẫy chính là lệch khớp cắn. Khi răng mọc lệch, hàm trên và hàm dưới không còn khớp nhau chuẩn nữa, khiến quá trình nhai bị ảnh hưởng, dễ gây mỏi hàm, đau đầu, thậm chí ảnh hưởng cả khớp thái dương hàm về sau.

Lệch khớp cắn cũng làm cho gương mặt mất cân đối, má hóp, cằm lệch – ảnh hưởng đến ngoại hình lẫn sự tự tin của trẻ. Nếu không can thiệp sớm, việc điều trị sau này sẽ phức tạp và tốn kém hơn nhiều.

4.2 Làm mất thẩm mỹ nụ cười

Bạn có thể dễ dàng nhận thấy răng mọc chồng chéo sẽ khiến hàm răng trở nên lộn xộn, kém đều, gây mất thẩm mỹ khi cười. Điều này đặc biệt ảnh hưởng đến răng cửa, là vùng “mặt tiền” của nụ cười.

Trẻ em bị răng mọc lẫy thường ngại giao tiếp, thiếu tự tin khi cười, lâu dần có thể ảnh hưởng đến tâm lý, đặc biệt trong giai đoạn hình thành nhân cách. Nhiều người lớn thậm chí đã phải chỉnh nha muộn vì hồi nhỏ bỏ qua việc xử lý răng mọc lệch sớm.

4.3 Dễ gây sâu răng do khó vệ sinh

Khi các răng chen chúc, không thẳng hàng, việc chải răng và làm sạch trở nên khó khăn hơn. Các mảng bám dễ tích tụ ở các khe răng lộn xộn, là điều kiện lý tưởng để vi khuẩn phát triển và gây sâu răng.

Hơn nữa, răng mọc lệch còn gây cản trở trong việc sử dụng chỉ nha khoa hay máy tăm nước, dẫn đến viêm nướu, viêm quanh răng, hôi miệng. Vì vậy, đừng chủ quan khi thấy một vài chiếc răng lệch – đó có thể là dấu hiệu sớm của nhiều bệnh lý răng miệng nguy hiểm.

4.4 Ảnh hưởng đến giọng nói và phát âm

Không nhiều người để ý rằng răng mọc sai vị trí có thể ảnh hưởng đến giọng nói. Thực tế, việc phát âm chuẩn cần sự phối hợp nhịp nhàng giữa lưỡi, răng, môi và khẩu cái. Khi răng mọc lệch – đặc biệt là răng cửa, âm phát ra có thể bị méo, lệch hoặc khó nghe.

Trẻ nhỏ có thể gặp khó khăn trong việc phát âm các âm như “s”, “x”, “th”, “r”… Điều này không chỉ ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp mà còn làm giảm hiệu quả học tập, đặc biệt là trong giai đoạn mẫu giáo, tiểu học – khi ngôn ngữ đang hình thành mạnh mẽ.

Răng mọc lẫy làm ảnh hưởng thẩm mỹ và sức khỏe răng miệng

5. Cách xử lý răng mọc lẫy hiệu quả

Tình trạng răng mọc lẫy là một hiện tượng khá phổ biến ở trẻ nhỏ trong độ tuổi thay răng, thường khiến nhiều phụ huynh lo lắng không biết nên xử lý như thế nào cho đúng. Việc can thiệp đúng thời điểm và đúng cách sẽ giúp răng vĩnh viễn mọc đúng vị trí, ngăn ngừa các vấn đề về khớp cắn lệch, chen chúc răng, hay mất thẩm mỹ sau này.

5.1 Nhổ răng sữa đúng thời điểm

Khi răng vĩnh viễn mọc lên nhưng răng sữa chưa rụng, hiện tượng răng mọc lẫy sẽ xảy ra. Trong trường hợp này, nhiều phụ huynh có thói quen tự nhổ răng tại nhà cho con vì nghĩ đơn giản. Tuy nhiên, điều này không được khuyến khích, bởi có thể gây đau, nhiễm trùng, chảy máu kéo dài hoặc ảnh hưởng đến mầm răng vĩnh viễn đang phát triển bên dưới.

Bạn nên đưa bé đến nha khoa để được bác sĩ kiểm tra tổng thể. Chỉ nên nhổ răng sữa khi răng vĩnh viễn đã nhú được ít nhất 1/3 thân răng, vì lúc này chân răng sữa đã tiêu gần hết, việc nhổ sẽ ít đau, an toàn và không ảnh hưởng đến nướu hay cấu trúc xương hàm.

5.2 Chỉnh nha sớm (Niềng răng mọc lẫy)

Trong nhiều trường hợp, chỉ nhổ răng sữa thôi là chưa đủ để khắc phục tình trạng răng mọc sai vị trí, răng chen chúc, đặc biệt nếu răng vĩnh viễn đã mọc lệch hẳn. Lúc này, chỉnh nha sớm là giải pháp hữu hiệu để sắp xếp răng đều đặn, đúng hướng phát triển của cung hàm.

5.2.1 Niềng răng tháo lắp cho trẻ nhỏ

Với trẻ từ 6 đến 10 tuổi, khi các răng vĩnh viễn chưa mọc đầy đủ, niềng răng tháo lắp là lựa chọn lý tưởng. Khí cụ có thể tháo ra vệ sinh, không ảnh hưởng đến việc ăn uống hằng ngày. Phương pháp này giúp nới rộng cung hàm, tạo khoảng trống cho răng vĩnh viễn mọc đúng hướng, hạn chế tối đa biến chứng lệch khớp cắn về sau.

5.2.2 Niềng mắc cài kim loại cho răng vĩnh viễn

Khi trẻ đã có đủ răng vĩnh viễn (thường từ 11–12 tuổi), niềng răng mắc cài kim loại sẽ giúp đưa răng lệch về đúng vị trí thông qua lực siết định kỳ. Phương pháp này có chi phí hợp lý, hiệu quả rõ rệt sau 6–12 tháng nếu tình trạng không quá phức tạp.

5.2.3 Niềng răng bằng khay trong suốt iTero 5D + ClinCheck

Đây là phương pháp hiện đại nhất hiện nay, sử dụng công nghệ iTero Element 5D để quét hình ảnh răng 3D, từ đó mô phỏng quá trình di chuyển răng qua phần mềm ClinCheck. Bé sẽ đeo bộ khay trong suốt được thiết kế riêng theo từng giai đoạn. Ưu điểm của phương pháp này là:

• Không đau
• Không bị lộ mắc cài
• Dễ vệ sinh
• Thẩm mỹ cao

5.3 Theo dõi răng định kỳ

Răng mọc lẫy là một tiến trình phát triển không diễn ra trong ngày một ngày hai. Do đó, việc theo dõi định kỳ là vô cùng quan trọng trong việc điều chỉnh sớm và kịp thời nếu có sai lệch xảy ra.

5.3.1 Chụp CT Cone Beam 3D

Hình ảnh từ máy CT Cone Beam 3D cho phép bác sĩ nhìn thấy hướng mọc của răng vĩnh viễn, tình trạng chân răng, xương hàm và răng sữa còn lại. Đây là cơ sở quan trọng để đưa ra chỉ định nhổ răng sữa hoặc lên kế hoạch chỉnh nha.

5.3.2 Kiểm tra định kỳ mỗi 3–6 tháng

Việc đưa trẻ đến kiểm tra răng miệng mỗi 3–6 tháng không chỉ giúp kiểm soát tình trạng mọc răng lẫy mà còn phát hiện sớm các vấn đề khác như sâu răng, viêm nướu, mất cân đối khớp cắn,…

Xử lý răng mọc lẫy từ sớm giúp ngăn ngừa khớp cắn lệch hoặc mất thẩm mỹ sau này

6. Câu hỏi thường gặp về răng mọc lẫy

6.1 Có nên nhổ răng sữa khi răng vĩnh viễn mọc chưa?

Không. Bạn chỉ nên nhổ khi răng vĩnh viễn đã nhú khoảng 1/3 thân, để đảm bảo an toàn và không gây ảnh hưởng đến mô mềm. Nhổ sớm quá sẽ gây lệch hướng mọc răng, nhổ trễ sẽ gây chen chúc, răng mọc lệch.

6.2 Niềng răng cho bé có đau không?

Niềng răng không gây đau như nhiều người vẫn nghĩ. Những ngày đầu bé có thể hơi ê nhẹ do lực kéo tác động lên răng. Tuy nhiên, nếu sử dụng niềng tháo lắp hoặc khay trong suốt, cảm giác này gần như không đáng kể. Đặc biệt, phương pháp ClinCheck kết hợp iTero 5D giúp tiên lượng quá trình chỉnh nha, giảm thiểu khó chịu cho bé tối đa.

6.3 Bao lâu thì răng mọc lẫy trở về đúng vị trí?

Thời gian điều chỉnh răng mọc lẫy phụ thuộc vào độ lệch và độ tuổi của trẻ. Trung bình:

• Nhổ răng sữa đúng lúc: 2–3 tháng răng sẽ tự điều chỉn
• Niềng tháo lắp: từ 6 tháng – 1 năm
• Niềng cố định hoặc khay trong: từ 1–2 năm tùy mức độ

6.4 Trẻ mấy tuổi có thể niềng răng?

Trẻ có thể bắt đầu niềng răng từ 6 tuổi trở lên nếu có dấu hiệu răng mọc lệch. Tuy nhiên, mỗi giai đoạn có phương pháp phù hợp:

• 6–10 tuổi: niềng tháo lắp
• 11 tuổi trở lên: niềng mắc cài hoặc niềng trong suốt