Đau quai hàm, đau khớp thái dương hàm: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị

Đau quai hàm là một tình trạng phổ biến gây khó chịu khi há miệng, nhai hoặc nói chuyện lâu, thường đi kèm với mỏi hàm, tiếng kêu lách cách ở khớp, hoặc cứng hàm buổi sáng. Đây có thể là biểu hiện của rối loạn khớp thái dương hàm, viêm khớp, hoặc hậu quả của nghiến răng khi ngủ, stress kéo dài và sai khớp cắn. Tình trạng này nếu không được phát hiện và điều trị sớm có thể dẫn đến biến dạng hàm mặt, đau lan lên đầu, giảm chức năng ăn nhai và ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống. Trong bài viết này, Nha khoa Tâm Đức Smile sẽ cung cấp thông tin đầy đủ về nguyên nhân gây đau quai hàm, dấu hiệu nhận biết, đối tượng dễ mắc, cùng với các phương pháp điều trị và phòng ngừa hiệu quả theo từng mức độ nghiêm trọng.

1. Đau quai hàm là gì?

1.1. Định nghĩa đau quai hàm

Đau quai hàm là tình trạng mà bạn cảm thấy căng tức, đau nhức hoặc mỏi ở vùng nối giữa xương hàm và xương sọ, nơi được gọi là khớp thái dương hàm. Đây là một khớp bản lề đặc biệt giúp bạn có thể há miệng, nhai, nói chuyện và thực hiện các chuyển động cần thiết cho hoạt động hằng ngày.

Cơn đau quai hàm có thể âm ỉ hoặc đau nhói, có thể xuất hiện liên tục hoặc gián đoạn, và mức độ đau sẽ thay đổi tùy theo nguyên nhân gây ra.

Cơn đau quai hàm có thể âm ỉ hoặc đau nhói, có thể xuất hiện liên tục hoặc gián đoạn

1.2. Phân biệt với các dạng đau khác như đau răng, đau tai

Đôi khi, đau quai hàm dễ bị nhầm lẫn với đau răng, đau tai hoặc đau đầu vì các vị trí này nằm gần nhau và có thể lan truyền cảm giác đau. Để phân biệt:

• Đau răng thường rõ rệt hơn ở vị trí răng cụ thể, có thể kèm nhạy cảm với nóng/lạnh.

• Đau tai thường đi kèm các triệu chứng như ù tai, sốt nhẹ, hoặc chảy dịch tai.

• Đau quai hàm, đặc biệt là liên quan đến khớp thái dương hàm, thường có tiếng kêu lách cách khi há miệng, căng tức vùng cơ nhai, và đau lan sang vùng đầu, cổ hoặc tai.

2. Dấu hiệu nhận biết đau quai hàm

2.1. Khó há miệng

Một trong những triệu chứng phổ biến nhất của đau quai hàm là khó mở miệng rộng. Bạn có thể cảm thấy căng, đau, hoặc có cảm giác hàm bị "kẹt", khiến việc ăn uống hay nói chuyện trở nên bất tiện.

Một trong những triệu chứng phổ biến nhất của đau quai hàm là khó mở miệng rộng

2.2. Đau khi nhai hoặc nói

Nếu bạn cảm thấy đau hàm khi nhai hoặc đau khi nói lâu, đó có thể là dấu hiệu cảnh báo rối loạn khớp thái dương hàm hoặc viêm cơ nhai. Cơn đau thường tăng dần khi sử dụng hàm quá mức.

2.3. Nghe tiếng lách cách ở khớp hàm

Một dấu hiệu đặc trưng khác của tình trạng rối loạn khớp thái dương hàm là khi bạn há miệng hoặc ngậm lại nghe tiếng "lách cách" hoặc "rắc rắc" ở hai bên hàm. Điều này cho thấy đĩa khớp có thể đã bị lệch hoặc có vấn đề về cấu trúc khớp hàm.

2.4. Đau lan sang đầu, tai hoặc cổ

Đau quai hàm thường không giới hạn ở vùng hàm, mà có thể lan sang tai, đầu (đặc biệt là vùng thái dương), và cổ. Bạn có thể cảm nhận cơn đau âm ỉ, kéo dài, đặc biệt là khi căng thẳng hoặc sau khi nghiến răng trong lúc ngủ.

3. Nguyên nhân gây đau quai hàm thường gặp

3.1. Rối loạn khớp thái dương hàm

Đây là nguyên nhân phổ biến nhất dẫn đến đau quai hàm. Rối loạn khớp thái dương hàm xảy ra khi khớp hàm hoạt động không đúng, hoặc đĩa đệm trong khớp bị lệch, viêm hoặc mòn.

Triệu chứng đi kèm gồm:

• Tiếng kêu lách cách khi cử động hàm

• Khó mở rộng miệng

• Đau vùng thái dương, lan lên đầu hoặc xuống cổ

Nguyên nhân gây ra có thể đến từ căng cơ, cấu trúc sai lệch, hoặc thói quen xấu như cắn móng tay, nghiến răng khi ngủ.

3.2. Nghiến răng khi ngủ

Nghiến răng là một thói quen vô thức, thường xảy ra vào ban đêm. Khi bạn nghiến răng liên tục, các cơ hàm phải hoạt động quá mức, từ đó gây ra:

• Mỏi hàm buổi sáng

• Đau khớp thái dương hàm

• Mòn răng, ê buốt

Nếu không điều trị kịp thời, nghiến răng kéo dài sẽ dẫn đến căng cơ, viêm khớp hàm, và rối loạn khớp thái dương hàm mạn tính.

3.3. Căng thẳng/stress kéo dài

Stress không chỉ ảnh hưởng đến tâm lý mà còn có tác động vật lý lên cơ thể, đặc biệt là vùng cơ cổ, vai, gáy và hàm. Khi bạn căng thẳng, cơ thể thường:

• Siết chặt hàm mà không nhận ra

• Tăng nguy cơ nghiến răng trong lúc ngủ

• Căng cơ vùng mặt, gây đau mỏi hàm

Tình trạng đau quai hàm do stress thường không rõ nguyên nhân cụ thể nhưng sẽ cải thiện khi bạn thư giãn tinh thần.

Tình trạng đau quai hàm do stress sẽ cải thiện khi bạn thư giãn tinh thần

3.4. Sai khớp cắn hoặc cấu trúc răng bất thường

Khớp cắn lệch, răng mọc sai hướng, hoặc mất răng lâu ngày có thể khiến khớp hàm phải vận động lệch, gây ra tình trạng:

• Căng cơ nhai một bên

• Đau vùng quai hàm bên thường nhai

• Tiếng kêu bất thường khi há miệng

Điều chỉnh khớp cắn bằng phương pháp niềng răng hoặc làm răng sứ có thể giúp cải thiện triệu chứng đau quai hàm hiệu quả.

3.5. Viêm khớp hoặc chấn thương vùng hàm

Một số trường hợp đau quai hàm có liên quan đến viêm khớp thái dương hàm, thường gặp ở người có tiền sử viêm khớp dạng thấp, hoặc do chấn thương hàm gây ra.

Các dấu hiệu có thể bao gồm:

• Sưng vùng quai hàm

• Đau âm ỉ hoặc đau nhói tăng dần khi vận động

• Giới hạn vận động hàm

Nếu bạn từng tai nạn, té ngã, hoặc va đập vùng mặt, cần lưu ý đến khả năng gãy xương hàm hoặc tổn thương khớp hàm, và nên khám bác sĩ chuyên khoa để đánh giá sớm.

4. Các đối tượng dễ bị đau quai hàm

4.1. Người làm việc căng thẳng

Nếu bạn thường xuyên rơi vào trạng thái căng thẳng, mệt mỏi kéo dài do áp lực công việc, học tập hay cuộc sống cá nhân, thì nguy cơ bị đau quai hàm là rất cao. Khi căng thẳng, cơ thể sẽ có xu hướng co cơ hàm, nghiến chặt răng mà bạn thậm chí không nhận ra. Tình trạng này có thể dẫn đến rối loạn khớp thái dương hàm, mỏi quai hàm, và cứng khớp hàm buổi sáng.

Ngoài ra, căng thẳng kéo dài còn kích hoạt phản ứng thần kinh giao cảm, khiến cơ hàm co thắt liên tục, làm bạn bị đau khi nhai, đau khi há miệng lớn, và cảm thấy khó khăn trong giao tiếp hàng ngày. Đây là nhóm đối tượng dễ bị bỏ qua nhưng lại chiếm tỷ lệ cao trong số người bị đau khớp thái dương hàm.

4.2. Người có thói quen nghiến răng

Nghiến răng khi ngủ là một trong những nguyên nhân hàng đầu dẫn đến đau quai hàm. Khi bạn nghiến răng, lực tác động lên khớp thái dương hàm và cơ cắn tăng gấp nhiều lần so với khi nhai bình thường. Điều này khiến cho khớp hàm dễ bị tổn thương, dẫn đến rối loạn khớp hàm, viêm khớp thái dương hàm, và đau âm ỉ vùng hàm dưới.

Không chỉ ảnh hưởng đến khớp, nghiến răng còn gây mòn răng, rạn men răng, làm cho răng nhạy cảm hơn và dễ gãy vỡ nếu không được can thiệp sớm. Đây là lý do tại sao bác sĩ nha khoa thường khuyên bạn sử dụng máng nhai chống nghiến nếu có thói quen này.

Nghiến răng khi ngủ là một trong những nguyên nhân hàng đầu dẫn đến đau quai hàm

4.3. Người có rối loạn khớp hoặc bệnh lý xương khớp

Nếu bạn mắc các bệnh như thoái hóa khớp, viêm khớp dạng thấp, hoặc có tiền sử rối loạn khớp thái dương hàm, thì đau quai hàm có thể là dấu hiệu cảnh báo sự tiến triển của bệnh. Những người bị viêm khớp thái dương hàm mạn tính thường cảm thấy đau âm ỉ, sưng nhẹ ở vùng khớp hàm, và há miệng kêu lách cách.

Ngoài ra, nếu bạn từng chấn thương vùng mặt, gãy xương hàm, hoặc từng điều trị chỉnh nha không đúng cách, nguy cơ bị lệch khớp hàm và dẫn đến đau quai hàm kéo dài cũng rất cao. Các trường hợp này cần được chẩn đoán hình ảnh chuyên sâu để đưa ra phương pháp điều trị phù hợp.

5. Biến chứng nếu không điều trị đau quai hàm

5.1. Khó ăn uống, suy giảm chất lượng sống

Khi đau quai hàm kéo dài, bạn sẽ dần cảm thấy khó khăn trong việc nhai, nói chuyện, và thậm chí là nuốt nước bọt. Những hành động bình thường như ăn sáng, cười hay nói chuyện điện thoại cũng trở nên đau đớn. Lâu dần, điều này khiến bạn ngại ăn, sút cân, mất ngủ và dẫn đến suy giảm sức khỏe tổng thể.

Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng thể chất mà còn làm giảm chất lượng cuộc sống, khiến bạn dễ rơi vào trạng thái lo âu, trầm cảm, đặc biệt nếu đau tái phát nhiều lần.

Khi đau quai hàm kéo dài, bạn sẽ dần cảm thấy khó khăn trong việc nhai

5.2. Đau lan diện rộng (đầu, tai, vai, cổ)

Một trong những biến chứng phổ biến của rối loạn khớp thái dương hàm là đau lan tỏa đến các khu vực xung quanh như:

• Đau đầu vùng thái dương

• Đau tai (do khớp thái dương hàm nằm gần tai)

• Đau cổ – vai gáy

• Cảm giác nặng mặt, mỏi gáy mỗi khi nói chuyện hoặc nhai.

Điều này thường bị nhầm với các bệnh lý thần kinh khác, khiến bạn đi khám sai chuyên khoa hoặc điều trị sai hướng, làm kéo dài thời gian đau và gia tăng rủi ro về sức khỏe lâu dài.

5.3. Gây lệch mặt nếu khớp hàm sai lệch lâu ngày

Đây là biến chứng nguy hiểm nhưng lại thường bị bỏ qua. Nếu khớp thái dương hàm bị lệch mà không điều trị sớm, phần xương hàm dưới sẽ dịch chuyển sang một bên, gây hiện tượng lệch mặt rõ rệt. Biểu hiện dễ thấy là cằm bị lệch, miệng méo khi nói chuyện hoặc cười, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến thẩm mỹ khuôn mặt.

Không chỉ thẩm mỹ, lệch khớp còn khiến các răng không ăn khớp khi nhai, gây mòn răng không đều, cắn lệch khớp cắn, làm trầm trọng thêm tình trạng viêm khớp hàm và đau dai dẳng không dứt.

6. Phương pháp chẩn đoán đau quai hàm

6.1. Khám lâm sàng và tiền sử bệnh

Bác sĩ sẽ bắt đầu bằng việc khai thác bệnh sử như: thời gian đau, mức độ đau, yếu tố gây khởi phát (ăn, nói, cười…), thói quen hàng ngày (nghiến răng, nhai kẹo cao su nhiều, nằm nghiêng...). Sau đó, bác sĩ tiến hành khám lâm sàng để kiểm tra:

• Tầm mở miệng

• Âm thanh khi há miệng

• Vị trí điểm đau

• Độ lệch khớp khi cắn

Việc chẩn đoán sớm giúp phát hiện rối loạn khớp thái dương hàm từ giai đoạn đầu, tránh để tiến triển thành viêm khớp hàm mạn tính.

Việc chẩn đoán sớm giúp phát hiện sớm, tránh để tiến triển thành viêm khớp hàm mạn tính

6.2. Chụp X-quang, CT hoặc MRI khớp thái dương hàm

Trong các trường hợp đau kéo dài hoặc nghi ngờ có tổn thương cấu trúc khớp, bác sĩ có thể chỉ định:

• X-quang khớp hàm để đánh giá cấu trúc xương.

• CT scan 3D giúp phát hiện thoái hóa, lệch khớp, hoặc dính khớp.

• MRI khớp thái dương hàm để kiểm tra đĩa khớp, tình trạng viêm và các mô mềm liên quan.

Đây là bước quan trọng để xác định nguyên nhân chính xác, từ đó đưa ra phác đồ điều trị đau quai hàm phù hợp với từng người.

6.3. Đánh giá thói quen nhai, cắn

Bác sĩ sẽ quan sát và đánh giá:

• Tư thế hàm khi cắn

• Thói quen nhai một bên

• Mức độ lệch khớp cắn

• Dấu hiệu nghiến răng mòn mặt nhai

Ngoài ra, có thể yêu cầu bạn ghi lại nhật ký các hoạt động ăn nhai – nói chuyện – ngủ để tìm mối liên hệ giữa các hành vi này và cơn đau quai hàm. Việc đánh giá đúng thói quen giúp xây dựng lộ trình điều trị lâu dài, tránh tái phát.

7. Cách điều trị đau quai hàm hiệu quả

Tình trạng đau quai hàm không chỉ ảnh hưởng đến chức năng nhai mà còn khiến bạn cảm thấy khó chịu, mệt mỏi kéo dài. Việc điều trị không chỉ phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh mà còn cần kết hợp giữa giải pháp không dùng thuốc, sử dụng thuốc và can thiệp chuyên sâu nếu cần thiết.

7.1. Điều trị không dùng thuốc

Khi cơn đau quai hàm mới khởi phát, bạn có thể áp dụng một số phương pháp không dùng thuốc để giảm nhẹ triệu chứng và phòng ngừa tiến triển nặng hơn.

7.1.1. Sử dụng máng nhai chống nghiến

Nếu bạn có thói quen nghiến răng khi ngủ, việc đeo máng nhai chống nghiến là một giải pháp an toàn và hiệu quả. Máng nhai giúp:

• Giảm ma sát và áp lực lên khớp thái dương hàm

• Bảo vệ men răng khỏi bị mài mòn

• Hạn chế đau hàm buổi sáng, cứng quai hàm khi ngủ dậy

Bạn nên đến nha khoa uy tín để được thiết kế máng nhai cá nhân hoá phù hợp với khuôn hàm.

Nếu bạn có thói quen nghiến răng khi ngủ nên đeo máng nhai chống nghiến

7.1.2. Vật lý trị liệu: massage, nhiệt trị

Phương pháp vật lý trị liệu không chỉ giúp giảm đau quai hàm mà còn hỗ trợ thư giãn cơ mặt, tăng cường lưu thông máu. Các cách phổ biến gồm:

• Massage vùng cơ cắn, cơ thái dương nhẹ nhàng theo chuyển động tròn

• Chườm ấm vùng hàm mỗi ngày từ 10–15 phút giúp giảm căng cứng

• Kết hợp bài tập co giãn khớp hàm giúp cải thiện độ linh hoạt

7.1.3. Điều chỉnh thói quen nhai, nghỉ ngơi khớp hàm

Một số thói quen hàng ngày có thể khiến tình trạng đau khớp thái dương hàm nặng hơn như:

• Nhai kẹo cao su quá lâu

• Chỉ nhai một bên hàm

• Nghiến răng khi căng thẳng

• Há miệng quá rộng khi ngáp, cười

Bạn nên tạo điều kiện cho khớp hàm được nghỉ ngơi bằng cách ăn thức ăn mềm, không nói chuyện liên tục và hạn chế những hành vi tạo áp lực lên khớp.

7.2. Điều trị bằng thuốc

Nếu các biện pháp hỗ trợ ban đầu không hiệu quả, bác sĩ có thể chỉ định sử dụng thuốc nhằm giảm triệu chứng viêm đau và giãn cơ hàm.

7.2.1. Thuốc giảm đau, kháng viêm

Một số loại thuốc giảm đau không kê đơn như Paracetamol, Ibuprofen thường được sử dụng khi bị đau quai hàm do viêm nhẹ. Tuy nhiên, nếu cơn đau lan rộng hoặc kèm theo viêm, bạn có thể được kê:

• NSAIDs (thuốc kháng viêm không steroid): Diclofenac, Naproxen

• Thuốc kháng viêm dạng uống hoặc tiêm (trường hợp viêm nặng khớp thái dương hàm)

Lưu ý: Không nên tự ý dùng thuốc trong thời gian dài để tránh tác dụng phụ trên gan, thận, dạ dày.

7.2.2. Thuốc giãn cơ

Khi cơ cắn hoặc cơ thái dương co cứng, bạn có thể cảm thấy mỏi quai hàm, cứng miệng, khó nhai hoặc nói. Trong trường hợp này, bác sĩ có thể chỉ định:

• Thuốc giãn cơ vân như Myonal (Eperisone), Diazepam (ở liều thấp)

• Kết hợp với thuốc chống lo âu nếu tình trạng có yếu tố tâm lý – stress

Các loại thuốc này cần được sử dụng theo toa bác sĩ và không nên tự ý kéo dài thời gian điều trị.

7.3. Điều trị chuyên sâu

Đối với những người bị rối loạn khớp thái dương hàm mức độ nặng hoặc đau hàm mạn tính không cải thiện, các phương pháp chuyên sâu sẽ được áp dụng.

7.3.1. Niềng răng chỉnh khớp cắn

Sai khớp cắn là một trong những nguyên nhân phổ biến gây đau hàm khi nhai, lệch hàm, hoặc há miệng bị kêu lách cách. Phương pháp niềng răng chỉnh khớp cắn có thể giúp:

• Khôi phục tương quan hài hòa giữa hai hàm

• Cải thiện khớp cắn chuẩn, giảm áp lực lên khớp thái dương hàm

• Ngăn ngừa đau quai hàm tái phát lâu dài

Thời gian chỉnh nha có thể kéo dài từ 12–24 tháng tùy mức độ sai lệch.

7.3.2. Phẫu thuật khớp thái dương hàm trong trường hợp nặng

Nếu khớp bị thoái hoá, dính khớp hoặc dị dạng cấu trúc khớp, phương pháp phẫu thuật tái tạo khớp thái dương hàm có thể được cân nhắc. Các kỹ thuật hiện đại bao gồm:

• Phẫu thuật nội soi khớp hàm

• Tạo hình lại đĩa khớp

• Thay khớp nhân tạo

Phẫu thuật được chỉ định khi các phương pháp khác không còn đáp ứng và cần bác sĩ chuyên sâu về răng hàm mặt – phẫu thuật hàm mặt thực hiện.

8. Cách phòng ngừa đau quai hàm tái phát

Phòng bệnh luôn tốt hơn chữa bệnh. Sau điều trị, bạn nên duy trì các thói quen tốt để ngăn tình trạng đau quai hàm tái phát, đặc biệt khi đã từng bị rối loạn khớp thái dương hàm.

8.1. Kiểm soát stress

Stress kéo dài là một yếu tố nguy cơ làm bạn nghiến răng vô thức, gây căng cơ hàm và đau dai dẳng. Một số gợi ý giúp bạn kiểm soát stress tốt hơn:

• Tập thiền, yoga, hít thở sâu

• Duy trì ngủ đủ giấc, tránh thức khuya

• Tham gia các hoạt động thể thao, đọc sách, thư giãn tâm trí

Tập thiền sẽ giúp bạn kiểm soát stress tốt hơn

8.2. Tránh há miệng quá rộng, nhai một bên

Bạn nên tránh thói quen há miệng to quá mức khi cười, hát hay ngáp – vì điều này tạo áp lực lên khớp hàm. Ngoài ra, thói quen nhai một bên lâu ngày khiến lệch khớp cắn, cần chú ý:

• Chia đều lực nhai sang hai bên

• Ăn thức ăn mềm hơn khi đau tái phát

• Tránh đồ ăn quá cứng, quá dai

8.3. Khám răng định kỳ

Việc khám răng định kỳ mỗi 6 tháng giúp phát hiện sớm các vấn đề như:

• Răng lệch khớp cắn

• Rối loạn khớp thái dương hàm

• Tình trạng răng mòn, nghiến răng, ảnh hưởng tới cơ và khớp

Nha sĩ sẽ đưa ra hướng dẫn cụ thể để bạn điều chỉnh sớm, tránh tiến triển thành đau mạn tính.

9. Khi nào cần đến gặp bác sĩ?

9.1. Đau kéo dài trên 1 tuần không thuyên giảm

Nếu cơn đau quai hàm kéo dài liên tục hơn 7 ngày và không có dấu hiệu thuyên giảm, đây có thể là dấu hiệu cảnh báo một vấn đề nghiêm trọng hơn như rối loạn khớp thái dương hàm, viêm khớp, hoặc sai khớp cắn. Việc tự ý dùng thuốc giảm đau chỉ làm che lấp triệu chứng, trong khi nguyên nhân gốc rễ vẫn tồn tại và có thể gây biến chứng lâu dài. Do đó, bạn nên chủ động đến nha khoa để được thăm khám kịp thời.

Nếu đau quai hàm liên tục 7 ngày, bạn nên đến nha khoa để được thăm khám kịp thời

9.2. Khớp hàm phát ra âm thanh bất thường khi cử động

Bạn có nghe thấy tiếng lách cách, lục cục hoặc rít nhẹ khi há miệng hoặc nhai không? Đây là dấu hiệu điển hình của rối loạn khớp thái dương hàm. Âm thanh này thường xuất phát từ việc đĩa khớp bị lệch, cơ hàm bị căng cứng, hoặc sự bất ổn trong cấu trúc khớp. Nếu tình trạng này xuất hiện thường xuyên, đừng chủ quan – vì nó có thể dẫn đến cứng hàm, đau đầu và khó nhai về sau.

9.3. Cứng hàm, không thể há to miệng như bình thường

Nếu bạn gặp hiện tượng cứng quai hàm, khó há miệng, hoặc mỗi sáng thức dậy cảm thấy hàm dưới như bị "khoá chặt", thì rất có thể bạn đang bị co cứng cơ hàm, viêm khớp hàm, hoặc nghiến răng khi ngủ. Đây là biểu hiện phổ biến nhưng dễ bị bỏ qua. Tuy nhiên, nếu không được điều trị sớm, tình trạng này sẽ ảnh hưởng đến việc ăn uống, giao tiếp, và cả chất lượng cuộc sống hàng ngày.

Các thông tin và sản phẩm được đề cập trong bài viết chỉ nhằm mục đích tham khảo. Quý khách nên trao đổi trực tiếp với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được tư vấn phù hợp với tình trạng cụ thể.